Devalüasyon Nedir?

Devalüasyon, ülkenin para biriminin, dünya ticaretinde ekonomik avantaj sağlamak için değer kaybettirilmesi faaliyetidir. Hükümet ve ekonomi işlemleri ile ilgilenen kurum tarafından alınan karar neticesinde para biriminde, ticaret alanında değişiklikler meydana gelir. Dünya geneli incelendiğinde geçmişten günümüze ülkelerin devalüe olduğu ve bu noktada karar verdiği görülmektedir.

Devalüasyon Ne Demek?

Devalüasyon (devaluation) ekonomi noktasında cari açık veren ülkenin, diğer para birimleri karşısında kendi para biriminin diğer ülke paralarına karşı değerini kaybettirmesi olarak açıklanır. Dış ticaret açığı oluşmuş ülkenin sahip olduğu ticaret açığı en aza indirmek ve mevcut talebin ithalat değil ihracat olması amacıyla bir devletin para biriminin diğer para birimlerine karşı daha değersiz olması ile sağlanır.

Sabit kur üzerinden ilerleyen ülkelerin eğer üretimi az ve dünya geneline kayda değer bir satışı yoksa sürekli dışarıdan ürün, hizmet aldığı görülür. İthalat ve ihracat dengesini sağlayamayan ülkeler yıl sonunda hesaplanan dış ticaret açığı karşısında mevcut masrafı karşılamak adına para birimini daha değersiz hale getirir. Böylece, ülke içerisinde dıştan alım (ithalat) zorlaşır iç pazarda hareketlilik sağlanarak borçlanmanın önüne geçilmeye çalışılır.

Devalüasyon Olması Durumunda Neler Yaşanır?

Vatandaşların, devalüasyon nedir konusu kadar bu işlem sonrası oluşabilecek durumlar hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Eğer bir hükümet, bir devlet kendi eli ile sabit kurdan vazgeçerek dalgalı kura geçiş yaparsa para birimini devalüe etmiş olur. İşlem sonrası, dıştan alım yapmak giderek zorlaşır böylece iç pazar hareketlenir. İşlem sonrası dış açık oluşma miktarı azalmış olur ancak enflasyon oluşumu meydana gelir. Devalüe ile birlikte satın alma gücü bir ülke genelinde düştüğü görülür.

Örnek Olarak Dolar Devalüasyon Kararı Sonrası Nasıl Hareket Eder?

Dolar devalüe edilen para birimine göre hareket etmekten bağımsız hareket eder. Dünya genelinde gerçekleşen ciddi olaylar karşısında etkilenen dolar ülke tarafından gerçekleştirilen alma gücü düşürücü, iç fiyatların cazip getirilmesi hedefi karşısında genellikle yükselir. Halihazırda yükselme olmasa da örneğin Türk Lirası değer kaybedeceğinden doların alım gücü düşecek, yükseliş gibi aynı duruma yol açacaktır.

Türkiye Ekonomisinde Devalüasyon Zamanına Göz Atalım

Türkiye ekonomisi geçmişten günümüze dönem dönem sabit kur anlayışından vazgeçerek dalgalı kur kararı almış, cari açık (dış ticaret açığı) kapatılması adına Türk Lirası devalüe edilmiştir. Dönemlerin kriz dönemleri olarak adlandırılması ile birlikte alım gücü ciddi anlamda düşüş yaşamış bununla birlikte ithal oranlarının düşürülmesi hedeflenmiştir.

1946 Dünya Savaşı ve Ekonomi

Türkiye’nin ekonomik anlamda gerçekleştirdiği devalüasyon işlemi tarihte ilk olarak 1946 yılında gerçekleşmiştir. 15. Hükümet dönemine denk gelen bu yıllarda sabit kur ile ilerlese de dünyada çıkan savaşların getirdiği ekonomik zorluklar karşısında Türk parasının dış ülke paraları karşısında değer kaybettiği görülmektedir. Böylece Türk bir devletin resmi olarak devalüe olduğu görülmüştür.

1994 Devalüasyon (1994 Krizi)

Turgut Özal’ın vefatı ile değişen hükümet, ciddi bir cari açıkla karşı karşıya kaldı. Ticaret açığının daha fazla büyümemesi ve mevcut dolar hacmini arttırmak adına Çiller tarafından Türk Lirası devalüe edilmiştir. Ancak merkez bankası tarafından alınan kararlar alma gücü konusunda düşüş meydana getirse de döviz tahmin edilen şekilde ilerlememiş, aksine çok yüksek dolar rezervi erimesi gerçekleşmiştir.

2001 Krizi

1990lı yıllarda yüksek enflasyon ile boğuşan Türkiye, dönemin hükümet tartışmaları ve doğal afetler sonucunda ekonomik olarak patlama noktasına gelmesine sebep olmuştur. Yüksek enflasyon ile boğuşamayan dönemin hükümeti IMF tarafından 16 milyar borç almış ancak bunu zaman içerisinde karşılayamamıştır. 1999 depremi ile birlikte ciddi bir zarar gören Türkiye, örtülü devalüasyon yöntemine giderek Türk Lirasını dolar karşısında %40 değer kaybettirdi. Devletin borcu 29 kat trilyon arttı.